“หลวงปู่ผ่าน ปัญญาปทีโป” เจ้าอาวาสวัดป่าประทีปปุญญาราม ต.โพนแพง อ.อากาศอำนวย จ.สกลนคร พระสายป่านักปฏิบัติ สืบสายธรรมพระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต บูรพาจารย์แห่งพระป่า

มีนามเดิมว่า ผ่าน หัตถสาร เกิดเมื่อวันพฤหัสบดีที่ 21 ธ.ค.2465 ที่บ้านเซือม ต.โพนแพง อ.อากาศอำนวย จ.สกลนคร

เข้าโรงเรียนเมื่ออายุ 10 ขวบ แต่เรียนยังไม่ทันจบ บิดาเสียชีวิต ตามประเพณีทางอีสานลูกหลานนิยมบวชให้เพื่อจูงศพเข้าป่าช้า จึงได้บวชเป็นสามเณรให้ ครองผ้าเหลืองอยู่ประมาณ 1 เดือนจึงได้ลาสิกขา

เมื่อปี พ.ศ.2480 อายุ 15 ปี ได้บรรพชาที่วัดทุ่ง ต.อากาศ อ.อากาศอำนวย จ.สกลนคร มีพระครูวิรุฬห์นวกิจ เป็นพระอุปัชฌาย์

จนกระทั่ง พ.ศ.2482 มีญาติพี่น้องได้เดินทางมาจากบ้านหนองศาลา อ.เมือง จ.สกลนคร จึงติดตามไปอยู่ที่วัดโพธิ์ชัย บ้านเชียงเครือ ซึ่งอยู่ใกล้กับบ้านหนองศาลา

ครั้นต่อมาเล่าเรียนศึกษาพระปริยัติธรรม โดยมีพระภิกษุซึ่งเป็นญาติเป็นผู้สอน

เมื่ออายุครบ 20 ปีบริบูรณ์เข้าพิธีอุปสมบท ที่พัทธสีมาวัดทุ่ง ต.อากาศ อ.อากาศอำนวย จ.สกลนคร โดยมีพระครูวิรุฬห์นวกิจ เป็นพระอุปัชฌาย์ และพระมาก เป็นพระกรรมวาจาจารย์

เข้าญัตติเป็นพระธรรมยุต เมื่อวันอาทิตย์ที่ 19 ม.ค.2490 ที่พัทธสีมาวัดจอมศรี ต.พันดอน อ.กุมภวาปี จ.อุดรธานี มีพระครูพิทักษ์คณานุการ เป็นพระอุปัชฌาย์ และพระสมุห์ภา เป็นพระกรรมวาจาจารย์

หลังจากนั้นได้ศึกษาพระธรรมวินัย รวมทั้งข้อวัตรปฏิบัติกับพระเถราจารย์กัมมัฏฐานสายหลวงปู่มั่น ภูริทัตโต เช่น หลวงปู่ตื้อ อจลธัมโม วัดอรัญญวิเวก อ.ศรีสงคราม จ.นครพนม, หลวงปู่ฝั้น อาจาโร วัดป่าอุดมสมพร อ.พรรณานิคม จ.สกลนคร, หลวงปู่อุ่น อุตตโม วัดอุดมรัตนาราม อ.อากาศอำนวย จ.สกลนคร เป็นต้น

เมื่อปี พ.ศ.2490 ไปจำพรรษากับหลวงปู่อุ่น ณ วัดอุดมรัตนาราม ต.อากาศ อ.อากาศอำนวย จ.สกลนคร และพาไปกราบนมัสการหลวงปู่มั่น ที่วัดป่าบ้านหนองผือ (วัดป่าภูริทัตตถิราวาส) ต.นาใน อ.พรรณานิคม จ.สกลนคร หลายครั้ง

ครั้นออกพรรษาแล้วได้กราบลาหลวงปู่อุ่น เพื่อไปอยู่ศึกษาธรรมกับหลวงปู่มั่น ที่วัดป่าบ้านหนองผือ

ในครั้งนั้นมีพระเณรพำนักจำพรรษากับหลวงปู่มั่น จำนวน 10-20 รูป อาทิ พระอาจารย์มหาบัว ญาณสัมปันโน, พระอาจารย์อ่อนสา สุขกาโร, พระอาจารย์วัน อุตตโม, พระอาจารย์หลุย จันทสาโร, พระอาจารย์คำพอง ติสโส, พระอาจารย์หล้า เขมปัตโต, สามเณรบุญเพ็ง (หลวงปู่บุญเพ็ง เขมาภิรโต วัดถ้ำกลองเพล ต.โนนทัน อ.เมือง จ.หนองบัวลำภู)

เป็นพระเถระพระป่าอีกรูปหนึ่งที่มีศีลาจารวัตรที่งดงามน่าเลื่อมใสศรัทธา

ทุกครั้งที่ญาติโยมขอพรขอศีล จะบอกว่า มีหลักอยู่ 3 อย่างคือ “ขออย่าได้เจ็บ อย่าได้ป่วยไข้ และสุดท้ายอย่าลืมหายใจ” เมื่อใครได้เข้ากราบไหว้ทำให้จิตใจสงบและร่มเย็นเป็นสุข เมื่อได้สดับฟังหลักธรรมจากท่าน

ต่อมาอาพาธด้วยโรคต่อมลูกหมาก อาการทรงตัว และอาพาธอีกครั้ง ญาติโยมจึงได้นำเข้ารักษาที่โรงพยาบาลสกลนคร ก่อนนำมาพักรักษาตัวที่วัด

แต่ด้วยความชราภาพและมีอาการแทรกซ้อนไตวาย จึงละสังขารอย่างสงบ สิริอายุ 89 ปี พรรษา 69

วัตถุมงคลจัดสร้างมีจำนวนกว่า 40 รุ่น แต่ที่ได้รับการกล่าวขวัญและได้รับความนิยมอย่างสูงในแวดวงนักสะสมคือ “เหรียญรุ่น 1 พ.ศ.2521”

จัดสร้างโดย นายเซียมฮ้อ หรือ “เจ๊กฮ้อ” ถวายไว้แจกจ่ายผู้ที่มาทำบุญในวัด

ลักษณะเป็นเหรียญรูปไข่ มีหูห่วง มีเนื้อทองแดงรมดำชนิดเดียว จัดสร้างจำนวน 4,200 เหรียญ

ด้านหน้าเหรียญ ขอบเหรียญรอบวงรีมีเส้นสันนูน ขอบเหรียญชั้นในมีลวดลาย ใต้หูห่วงเหนือรูปหลวงปู่มียันต์ตัว “นะ” ใกล้ขอบเหรียญชั้นในจากซ้ายไปขวาเป็นอักขระ ตรงกลางเหรียญมีรูปเหมือนหลวงปู่ผ่านนั่งขัดสมาธิเต็มองค์บนอาสนะ ด้านล่างสุดของเหรียญมีตัวหนังสือคำว่า “พระอาจารย์ผ่าน ปัญญาปทีโป”

ด้านหลังเหรียญมีเส้นสันนูนหนา ใกล้ขอบเหรียญจากซ้ายไปขวา มีตัวหนังสือนูนคำว่า “วัดป่าปทีปปุญญาราม บ้านเซือม” ตรงกลางเหรียญมีอักขระ ล้อมรอบตารางสี่เหลี่ยมจัตุรัส ภายในช่องสี่เหลี่ยมมีตารางสี่เหลี่ยมจัตุรัสแบ่งเป็น 4 ช่อง ในแต่ละช่องสี่เหลี่ยมเล็กมีอักขระ 4 ตัว เป็นอักขระ ด้านล่างสุดระบุ “พ.ศ.๒๕๒๑” พุทธศักราชที่สร้างเหรียญ

ทุกวันนี้เหรียญรุ่นแรกหาได้ยากมาก